‘Çalışan kişi, yaptığı işle bir farz-ı kifayeyi yerine getirmeyi amaçlamalıdır. Çünkü, toplum hayatı için vazgeçilmez işlerin yapılması birer farz-ı kifayedir, sosyal görevdir.’
Geçen gün bir dostum telefonla aradı. “Sana çok önemli birisinden bir mektup getirmek istiyorum, müsait misin” dedi. Ben de elbet diyerek buyur ettim.
Önce biraz hasbihalden sonra mektubu çıkarıp verdi. Mektup ‘Değerli Erhan Erken’ diye başlıyordu. Ben hemen mektubun altındaki isme baktım. Orada İ. Gazali yazıyordu.
“Üstad hayırdır, bu bizim bildiğimiz İmam-ı Gazali mi yoksa” deyince, “evet ta kendisi. Bugünlerde bir araştırma çerçevesinde İhya üzerine yoğunlaştım. Mektupta yer alan bölüm Gazali’nin asırlar öncesinden sana, bana ve bizim gibi arkadaşlara gönderdiği bir mektup gibi geldi. Ben de yazıp sana getirdim” dedi.
Toplum hayatı için vazgeçilmez işlerin yapılması birer farz-ı kifayedir
İmam-ı Gazali, İhya-u Ulumiddin adlı eserinde şöyle diyor:
“Ahlaki açıdan 7 husus önemlidir.
1. İktisadi hayatta iyi niyetle yer almak: İnsan, çalışmasında, helal kazancı sayesinde dilencilikten ve insanlara muhtaç olmaktan kurtulmayı, kazancı yoluyla dinini desteklemeyi, aile efradının ihtiyaçlarını karşılamayı ve diğer Müslümanlara yardım etmeyi amaç edinmelidir.
2. Çalışan kişi, yaptığı işle bir farz-ı kifayeyi yerine getirmeyi amaçlamalıdır. Çünkü, toplum hayatı için vazgeçilmez işlerin yapılması birer farz-ı kifayedir, sosyal görevdir. Hiç kimse bu tür işleri üstlenmediği takdirde herkes zarar göreceği için, bunlar sosyal görevler arasında yer alır ve sorumluluk da herkese aittir.
3. Dünya çarşısı, ahret çarşısına engel olmamalıdır. Ahiret çarşıları camilerdir.
4. Sadece bununla kalmamalı, işinin başında da Allah’ı anmaktan (zikir) geri durmamalıdır.
5. Çarşıya ve pazara fazla düşkün olmamalıdır.
6. Sadece haramdan sakınmakla yetinmemeli, şüpheli şeylerden de sakınmalıdır.
7. İş ilişkisinde bulunduğu herkesle aralarında geçen işlemlerin takip ettiği seyri dikkatle kontrol etmelidir.”
“İşimiz çok ağır”
Mektup burada sona eriyor. Tabii hepimizin malumu olan husus şu ki İhya-u Ulumiddin adlı kitap, içerisinde bunun gibi çok sayıda önemli hususu gündeme getiriyor. Yüzyıllar boyunca Müslümanlar, ilgileri nisbetinde oradan bazı parçaları alarak gerek hayatlarına uyguluyor gerekse de dostumuzun yaptığı gibi eşiyle ve dostuyla paylaşmaya çalışıyorlar.
Mektupta geçen 7 maddede de birbirinden güzel öğütler veriliyor. Tek bir cümle içerisinde çok fazla mananın barındığını farkediyorsunuz. Onları okurken acaba ben burada yazılanlara göre hangi noktada bulunuyorum sorusunu insan ister istemez kendisine soruyor.
Dostumuz bu mektupta tüm maddelere önem veriyor olsa da bir tanesini biraz daha fazla öne çıkarıyor. O da ikinci madde. Orada bir farz-ı kifaye yaklaşımı var. Toplum için vazgeçilemeyecek işlerin yapılması birer farz- ı kifaye ve birer sosyal görev olarak tanımlanmış.
Dostumuz benim ve benim gibi mektup götürdüğü arkadaşlarının dikkatlerinin özellikle bu nokta üzerinde yoğunlaşmasını istiyor. ‘Farkında mısınız ama işimiz çok ağır’ diyor. Neler yapmamız gerektiğini detaylandırırken toplumun neredeyse devasa işlerinin büyük bölümünün olanca ağırlığını omuzlarımıza boca etmeye çalışıyor.
Farz-ı kifaye olarak bizlerden ne tür hizmetler bekleniyor?
Burada aramızdaki muhabbeti nakletmeye ara verip konunun içine sizleri de dahil etmek için birkaç soru sormamız gerekiyor. Bu sorduğumuz soruların cevabını biz burada vermeyeceğiz. Cevapları herkesin kendisinin vermesini beklemekteyiz.
Birinci soru: Mektubun ikinci maddesinde bahsedilen ve bizi üzerinde uzun uzun konuşturan bu vazgeçilemeyecek işler sizce neler olabilir?
İkinci soru: Bir insan bu işlerden hangilerini yapmaya teşebbüs etmek için kendisini ehil hissetmelidir? Kendisini ‘evet, bu sosyal görevi ben yapmazsam benden daha iyi yapabilecek kimse yoktur’ diye tanımlayıp altına gireceği sorumluluğun ölçüsü ve haklılığını nasıl ve kimler belirlemelidir?
Biz aramızda yaptığımız görüşmede bu sorulara kendimizce cevaplar bulmaya çalıştık. Kendi vazife alanlarımızı, farz-ı kifaye olarak bizlerden ne tür hizmetler beklenebileceğini ortaya koymaya çalıştık. Tabii soru sorup cevap bulmaya çalıştıkça konu konuya açtı, en hafifinden en ağırına kadar türlü maddeler sohbetimizin gündemine girdi. Görüşme tamamlanıp dostumuzu yolcu ederken ben bir hayli yorulduğumu hissettim.
Daha sonra bu mektubu birkaç defa daha okudum ve zaten İhya’dan alıntılanan bir metin olduğu için bizim kısmi yorumlarımızla birlikte sizlerle de paylaşmaya karar verdim.
Bakalım sizler bu mektup üzerinden ne tür çıkarımlar yapacaksınız?
Dünya Bizim, 02.09.2015